Onzekerheid

Zo, het is alweer een tijdje geleden dat ik van me heb laten horen, en dat heeft een reden. In mei en juni waren Lucy en ik enige tijd in Nederland, en dát was me toch een onvergetelijke ervaring.... Het begon al toen we ergens tussen 17:00 en 18:00 vanaf Schiphol naar Leiden reden. A44, hartje Randstad, topdruk. Ik geloof dat we 10 minuten later thuiskwamen door ‘het verkeer’. Dát was natuurlijk al om ons te bescheuren, maar het opvallendste moment kwam toen we ‘in de file’ het raampje van de auto opendraaiden. Gras! Onwaarschijnlijk! Ik rook GRAS! Dat is nog steeds iets dat ik nauwelijks kan bevatten. Diezelfde avond grapte iemand nog dat ‘als je de Randstad met natuur begint te associëren’ Mexico Stad wel écht een monster moest zijn. En dat is het, maar ik moest eruit om me dat te realizeren.
Om kort te gaan, meestal wordt ‘het andere’ op afstand geïdealiseerd, om uiteindelijk tegen te vallen op het moment dat je er mee geconfronteerd wordt. Nu, niets was minder waar tijdens de drie weken die we in Nederland verbleven; het was veel en veel beter dan ik me had voorgesteld. Schoon, veilig, vriendelijk, rustig, divers, zekerheid; plotseling realiseerde ik me wat het was om een mens te zijn. Het idee dat je een plannetje kunt maken, en dat kunt uitvoeren zoals je gepland hebt... Dát is een gevoel van autonomie dat ik in Mexico (bijna) volledig mis. En iedereen om me heen ook, al zullen ze dat niet snel zeggen, daar ze niet beter weten of het systeem is erop gericht om hun plannetjes te frustreren.
(Het gevoel van) autonomie, zo nauw verbonden met mens-zijn, is direct en negatief gecorreleerd met onzekerheid. Onzekerheid hoog, autonomie laag, gevoel van mens-zijn erg laag. Onzerkheid laag, autonomie hoog, gevoel van mens-zijn hoog. De onzekerheid, die we in Mexico elke dag voelen, is zo vanzelfsprekend hier, zo alomtegenwoordig, het zit in de vezels van de maatschappij. Ik geef zo een paar voorbeelden, maar mijn punt is vrij simpel: ik voelde een vrijheid en blijheid in Nederland die ik anderhalf jaar niet gevoeld had. En al vergeten was dat een mens dat kan voelen. Dus toen ik weer in Mexico aankwam, nou, je kunt het je voorstellen, dat was niet alleen maar leuk. Ik kan nu met zekerheid zeggen tot 8 juni 2017 nooit heimwee gehad te hebben. Maar vanaf 9 juni 2017... Man man man... Eindeloze en zinloze vergelijkingen in m’n hoofd, niet aflatende (en even zinloze) kritiek op m’n omgeving. Je koopt er niets voor, wat het alleen maar frusterender maakt. Maar goed, die fase is weer voorbij, objectief gaat het goed mbt sociale aarding, leuke activiteiten, redelijk werk, en nu actief bezig met het concretiseren van drie plannetjes. Dus niemand moet zich zorgen maken, dat doe ik namelijk ook niet. Klein detailtje is dat ik oprecht huiverig ben voor de volgende vakantie in Nederland (die dus ook niet gepland is).

Maar goed, onzekerheid. Wat betekent dat in het DAGELIJKS leven? Het betekent dat je elke stap, elke beslissing, elk nieuwtje, in twijfel moet trekken. Zelden zul je een constante ontwaren die voorspellen mogelijk maakt, of het moet de constante onbetrouwbaarheid van je omgeving zijn. Om de heel botte samenvatting van een Mexicaanse vriend te gebruiken: 'Het verschil tussen een leugenaar en een Mexikaan is dat de leugenaar weet dat hij/zij een onwaarheid vertelt.' :(

Onzekerheid uit zich in tal van (geestige) momenten. Bijvoorbeeld in het zwembad waar ik sinds februari zwem (en Lucía en haar ouders al een jaartje of tien) moet je elk jaar twee pasfoto’s inleveren ‘voor de lidmaatschapskaart’ van het zwembad. De fotootjes worden afgewezen als ze niet aan de strikte oficiële pasfoto-voorwaarden voldoen. Niét lachen, beide oren zichtbaar, etc. Elk jaar weer. De grap is, dat we nog nooit een lidmaatschapskaart hebben gehad. Nooit. En tóch weer elk jaar die fotootjes inleveren.
En precies vanmorgen was het zwembad dicht. De leerlingen staan er, de bewaking ook, volgens wie er gewoon gezwommen zou worden. De leraren hadden ons vorige week nog bezworen dat het zwembad gewoon open zou zijn. Niet dus. En daar sta je dan. Niks geen berichtje, gewoon niet komen opdagen.

Op 27 augustus werd in Mexico Stad de marathon gelopen. Iets meer dan 27,000 mensen schreven zich in. Het is een oficiële marathon, dus renners krijgen bandjes om hun arm met een zendertje erin, die bijhoudt wanneer de renner langs de verschillende meetpunten op het parkour komt. Dankzij dit meetsysteem, en tal van foto’s die op een (speciaal opgerichte) facebook-pagina staan, weten we dat ongeveer 5000 renners (bijna 20%) na de eerste paar kilometer het parcours heeft verlaten, de metro heeft gepakt, om een paar kilometer voor de finish het parcour weer te betreden, en snel nog over de finish te lopen zodat ze mooi een selfie met medaille kunnen maken. Omdat de marathon van Mexico Stad een oficiële marathon is, kun je je hier kwalificeren voor andere marathons, bijvoorbeeld die in Boston. Aangezien een selfie met medaille in Boston nóg mooier is dan een selfie met medaille in Mexico Stad, zijn er personen die hun bandje met zender gegeven hebben aan een profesionele renner (ezels genoemd) die zodoende de niet-renners kwalificeerde voor de marathon in Boston. Wellicht dat de selfie-nemers nu nog van plan zijn om daar voor te gaan trainen, maar 27 jaar, wat zeg ik, 28, onder de mensen doet vermoeden dat het bij een plan blijft. Dus deze lieden zitten waarschijnlijk nu al het metronet van Boston te bekijken om te zien hoe ze daar over de finish gaan.

Vals spelen tijdens marathons is overigens niet ongebruikelijk; in 2007 werd verliezend presidentskandidaat (2006) Roberto Madraza gediskwalificeerd in de marathon van Berlijn. Madrazo liep de eerste 20 kilometer, sneed vervolgens af om op kilometer 35 weer op het parkour te verschijnen en in een verrasend snelle 2 uur en 40 minuten te eindigen. Op basis van metingen wisten we al snel dat hij de 15 missende kilometers met 45 kilometer per uur moest hebben afgelegd als hij het parkour had gevolgd... Gedwiskalificeerd en wel bleef Madrazo stug ontkennen.

In 2018 zijn de nationale verkiezingen; altijd een feest voor de fine fleur van de Mexicaanse oplichtingsindustrie. Laats hoorde ik een prachtig radio interview van een meneer die verkiezingen had helpen oplichten, op verschillende niveaus (lokaal, gemeentelijk, staats) als ik me niet vergis. ‘Heeft u er spijt van dat u electoraal gefraudeerd heeft’ vroeg de interviewer. ‘Oh ja, er gaat geen dag voorbij.... etc.’ antwoordde de oplichter. ‘Dus nu doet u het niet meer?’ vroeg de interviewer. ‘Nee zeg, waar zie je me voor aan!’ antwoordde de oplichter. En vervolgens legde hij mooi uit hoe tijdens de afgelopen verkiezingen in El Estado de México gegarandeerd gefraudeerd was. Anyway, in 2018 zijn dus de nationale verkiezingen, en dat merk je. Een maand geleden, we kochten tortilla’s, stond een meneer op twee meter afstand uit te leggen aan een mevrouw dat ze ‘ook naar de bijeenkomst moest komen’, want ze hoefde ‘alleen haar identiteitsbewijs in te leveren’ en dan ‘krijg je 1000 pesos!’. Stemmen kopen! Het toppunt van een liberale democratie!

Dan is er nog het illustere voorval van de deurdranger. Het gebouw waarin we wonen bestaat uit 20 appartementen en heeft twee ingangen. Op een morgen bleek de deurdranger van de toegansdeur weg te zijn. Het is een zware deur, lastig te hanteren zonder dranger. Één bewoner van dit gebouw ‘wist wie het was’ die de dranger losgeschroefd had, maar durfde niets te zeggen. Erg herkenbaar, helaas. Nieuwe dranger dus. Maar ja, niemand heeft zin om een nieuwe dranger te kopen, want dan wordt die straks weer gestolen. Zodoende hebben we hier enige tijd geen deurdranger gehad. Hetzelfde nu met de lampjes van het gebouw; een aantal zijn losgeschroefd, een aantal zijn kapot. Feit is, dat de ingang niet verlicht is, hetgeen vervelend is voor mensen die ‘s avonds laat aankomen. Ik overdrijf niet dat er al maanden gesteggeld wordt over de manier om de peertjes te vervangen en te voorkomen dat ze opnieuw gejat worden (tralies ervoor, vastlijmen, camera’s installeren). Het is te kneuzig voor woorden, maar zoiets simpels (en goedkoops) als een deurdranger en peertjes maken perfect inzichtelijk hoe onzekerheid het sociale weefsel van een samenleivng aantast.

Een aardig onderzoek dat twee weken gepubliceerd werd geeft ook een prachtig voorbeeld van de corruptie evenzeer onderdeel is van de samenleving als de avocado’s en limoenen. Als de Mexicaanse overheid een aanbesteding doet, is het wettelijk verplicht verschillende bedrijven te laten competiëren om de order binnen te halen. Knap vervelend natuurlijk als je gewoon een paar miljoen uit de staatskas achterover wil drukken. Als je als overheid echter een project aan een universiteit uitbesteedt, hoeft de aanbesteding niet voor iedereen open te zijn. Je kunt gewoon zeggen: universiteit X, zou jij misschien dit en dat voor me willen uitzoeken? En als de universiteit ‘ja’ zegt, dan is de deal rond. Het enige detail is dat universiteit X vervolgens zelf het project moet uivoeren, en dus niet met onderaannemers mag werken. Maar goed, een kniesoor die daarom huilt. Onafhankelijk onderzoek toont aan dat bijna 200 miljoen dollar in de afgelopen jaren op deze manier is verdwenen. Departament X bestelt een project bij univiersiteit Y, die besteedt het uit aan bedrijf Z, et voilá. Bedrijf Z blijkt niet te bestaan, het werk is nooit gerealiseerd, een aantal personen van universiteit Y pakken een mooie commissie mee en een paar overheidsambtenaren hebben weer een paar miljoen buitgemaakt. De meeste namen die in dit onderzoek naar voren komen, zitten tot op de dag van vandaag op de meest prachtige posities in de Mexicaanse overheid. Voor het geval je denkt ‘mooi verdient voor Pietje en Klaasje’, deels klopt dat. Deels zal dit geld hoogstwaarschijnlijk weer terugvloeien naar de ‘gewone burger’, want stemmen kopen kost geld. Met het oog op de nationale verkiezingen in 2018 zijn we daar al lekker mee bezig.

Samenvattend, de hele samenleving is zo onbetrouwbaar als de overheid die het vertegenwoordigt. En dat is niet omdat mensen van nature slecht zijn, het is omdat ze in een structuur opereren waarin men ervan uitgaat dat de ander niet te vertrouwen is. Zowel bedrijven, individuen, als de overheid. Je betrouwbaar opstellen stelt je bloot aan de onbetrouwbaarheid van de ander; een klassiek gevangenisdilemma, waardoor iedereen slechter af is. Een ieder die denkt dat ‘wie goed doet, goed ontmoet’ is van harte welkom de hypothese hier te testen. Aan onzekerheid ontsnap je niet, ongeacht hoe hoog de muur rond je huis, hoe dik de tralies voor je ruit, het aantal bodyguards dat je hebt. Onzekerheid zit in je, daar kan geen muur tegenop. Uiteraard is het een vicieuze cirkel, waarin mijn onzerkeheid over jou jouw onzekerheid over mij bevestigd. Buitengewoon vermoeiend.

Voeg daar dan nog het niet-aflatende geweld aan toe, en je hebt een fraaie mix. Mexico heeft in 2017 twee van de dodelijkste maanden achter de rug sinds 2000; mocht je ergens lezen dat ‘de situatie verbeterd’, stuur het vooral op.

Anyway, genoeg klaagzang voor vandaag. Kijk eens uit het raam. Kun je dat? Of zijn de gordijnen gesloten? Zitten er tralies voor? Wat zie je? Wat hoor je? Keiharde muziek van de buren? Wat ruik je? Uitlaatgassen? Of kun je gewoon uit het raam kijken, zie je een paar fietsers, ruik je eigenlijk niets bijzonders, maar echt stinken doet het niet, hoor je verderop de bel van een tram? Kun je ervan uitgaan dat je veilig de boodschappen kunt doen? Op de fiets zelfs? Gefeliciteerd! Dát heb je dan stiekem toch maar mooi voor elkaar!

Hartelijke groeten uit Mexico Stad (waar ik uiteraard ook voor de marathon aan het trainen ben)!

Thijs