Trump?

Eindelijk de beloofde Mexico-Trump update. Rumble in the Jungle zou Rumble in the Jungle niet zijn als we mee zouden praten met de waan van de dag. Om kort te gaan, ja, Trump is niet best voor Mexico, maar nee, laten we Trump niet te veel eer geven.

Een half jaar geleden maakten mijn ouders, Lucy en ik een reis door centraal Mexico. Onderdeel was een excursie in de Sierra Gorda, een natuurreservaat. De gids, die we voor het gemak even Carlos noemen, bleek interessanter dan de tocht. Carlos, geboren en getogen in de regio, wilde een aantal jaar geleden een internetcafé/boekenwinkel stichten en runnen. Hij en een compagnon sloten een lening af, kochten de computers en andere benodigdheden, en gingen van start. Binnen afzienbare tijd was de compagnon vertrokken, mét de computers. Carlos bleef alleen achter, met een schuld die hij niet af kon betalen daar het materiaal verdwenen was en hij in Mexico geen werk kon vinden. Maar goed, je bent jong en je wilt wat, en Carlos besloot zijn geluk in de VS te beproeven. Het verhaal met betrekking tot de grensovergang, inclusief kosten, en de jaren in de VS kan ik zo niet navertellen, maar wat opvalt is hoe gestructureerd het er aan toe gaat. Het begint bij de grensovergang. Zoveel dollar voor een gids, zoveel dollar voor de grenswacht, zoveel dollar als je ook wat te eten wilt, etc. Eenmaal in de VS begin je als bordenwasser voor X per uur, na X maanden wordt je broodjesbakker voor X-meer per uur, je werkt X dagen, je weet precies welke ketens je verwelkomen, waar je kunt overnachten; de VS drijft op ongedocumenteerde Mexicanen. Beter, Latino's; ook vanuit Centraal Amerika vertrekken velen.

Tegelijkertijd is Mexico afhankelijk van de 'remisas' uit de VS, i.e. het geld dat door de Mexicanen daar werkzaam wordt overgemaakt naar de familie in Mexico. In 2016 werd er in totaal 28 miljard dollar overgaakt, hetgeen neerkomt op 2.7% van het BNP van Mexico of 2,8 miljoen gemiddelde jaarsalarissen, of 5,1 mediaan jaarsalarissen op een bevolking van 120 miljoen (de mediaan geeft een beter beeld van de inkomens in een land met een relatief ongelijke inkomensverdeling). Het is belangrijk om in de gaten te houden dat naast de narco-inkomsten de 'remisas' een zekere bron van onbelaste inkomsten is. Carlos stuur het op, moeder ontvangt het, zonder er belasting over af te dragen. Om kort te gaan, een prettige bron van inkomsten.
Wanneer Trump voorstelt deze constante stroom van cash te belasten, is dat niet alleen vervelend voor de individuele familieleden, maar voor Mexico als geheel. De 2.7% zijn noodzakelijk om de consumptie op pijl, het land drijvende, en de schijn van de 'Azteekse Tijger' op te houden. Zelfs meer dan de nationale olie-opbrengsten, waar de overheid in de regel creatief mee omspringt en de gemiddelde bewoner minder van terugziet.

Dus op het eerste gezicht Trump de boosdoener die Mexico de nek om kan draaien. Dat is ook de visie van een tamalverkoper die me onlangs vroeg of ik hem kon uitleggen waarom Trump neerkeek op de Mexicanen. 'We zijn toch allemaal gelijk? Zij zijn toch ook allemaal welkom hier?' Naar mijn weten kan dat niet gezegd worden van de Centraal Amerikanen die en masse door Mexico naar de VS reizen, en hier in de regel geen prettige ervaring opdoen. Als ze het al overleven. Of van de inheemsen, die in Mexico veelal een tweederangs bestaan kennen. Wanneer ze niet naar Guatemala gedeporteerd worden, een praktijk waar Human Rights Watch ons de afgelopen jaren van op de hoogte bracht. Maar goed, om terug te komen op de vraag van de tamalverkoper, Trump doet het omdat het kan en het 'm stemmen opleverd. Vrij veel mensen die ik ken, inclusief de tamalverkoper, willen naar de VS. Niet dat het daar nu zo leuk is, vreemde taal, ver van de familie, verschrikkelijk voedsel, maar Mexico... Dat zien veel Mexicanen niet echt zitten. Welke kansen had Carlos in de Sierra Gorda? Drugs? Ja, uiteraard hadden ze dat geprobeerd te verbouwen, maar het leek eigenlijk nergens naar, het groeide voor geen meter en had nauwelijks werkzame stoffen. Reguliere landbouw? Lastig op een uitgeputte grond, concurreren met zwaar gesubsidieerde mais en soya uit de VS, zonder de broodnodige investeringen. Niet dat er niet geinvesteerd wordt, maar dat geld verdwijnt meestal in de zak van de broer van, of hoe ze dan ook gelieerd zijn. Iets produceren? Tja... Er zijn zat mogelijkheden voor mensen met kapitaal en opleiding, die bereidt zijn een deel van hun winst af te dragen aan de lokale baas. Voor de gemiddelde Carlos met de pet is dit een illusie.

Hiermee wil ik niet zeggen dat investeringen DE oplossing zijn; de privatisering van de energiesector maakte dat wel duidelijk. In plaats van de door de overheid beloofde productiviteitsgroei door kennisdeling met internationale bedrijven, betaalden deze buitenlandse bedrijven enkel voor specifieke gebieden waar de grondstoffen zitten, om ze vervolgens zelf te exploiteren. Het gemiddelde internationale energiebedrijf zal niet snel om kennis verlegen zitten die in Mexico voorhanden is. En het geld dat voor de olie- en gasvelden betaald wordt? Dát loopt dan toevallig weer via de overheid, waar altijd wel iemand is die een campagne te financieren heeft of gewoon een leuk feestje wil organiseren. Zoals de burgemeester van San Blas, Hilario Ramírez, ten overstaan van een menigte zei tijdens zijn verkiezingscampagne in 2014: 'Ze zeggen dat ik van geld houd. Dat klopt! Wie niet? Ook zeggen ze dat ik stal van de overheid... Nu ja, dat klopt, ik stal, ik stal, ik stal, maar het was maar een beetje.' De ster van deze Hilario Ramírez klimt gestaag; hij heeft zich drie maanden geleden kandidaat gesteld voor het gouverneurschap van de staat Nayarit. Overigens ook aardig om te weten, is dat in 2014 Hilario verkozen werd tot 'burgemeester van het jaar' door de Global Quality Foundation, gevestigd in New York. Dat zegt waarschijnlijk even veel over de afstand tussen New York en Mexico als de gemiddelde kwaliteit van de Mexicaanse overheidsdienaar.

Over de kwaliteit van de gouverneurs kunnen we een en ander lezen in de voorgaande aflevering van de Rumble: samenvattend, op dit moment zijn van de 62 gouverneurs die in de afgelopen 10 jaar actief waren, er 17 voortvluchting, in de gevangenis, of worden onderzocht (vaak door de VS overigens). Vergrijpen waar je zoal aan moet denken zijn vrouwenhandel, wapenhandel, drugshandel, moord, witwaspraktijken, afpersing, handelen met voorkennis, verkiezingsfraude, diefstal van overheidsfondsen, en ga zo nog maar even door. Hilario Ramírez lijkt dus een uitgelezen kandidaat om het gouverneurschap van de staat Nayarit op zich te nemen, met als enige detail dat filmpje op YouTube, waarin hij openlijk de diefstal van overheidsfondsen toegaf. Tegelijkertijd vinden veel mensen het ook wel weer prettig, zo'n eerlijke dief. 'Hij zegt het tenminste,' heb ik meer dan eens gehoord. Tja, ga daar maar mee in discussie.

Maar Carlos dus, die zit ergens tussen de wal en het schip. In Mexico komt hij niet verder, in de VS is hij officieel niet welkom maar staat men om hem te springen. En zo leeft hij ergens tussen niets en nergens, met toch een facebookprofiel waarin hij mooi kan bijhouden hoe hij achter bleef in de vaart der volkeren, veroordeelt tot een limbo van valse beloften en gefnuikte hoop. Terwijl de ene na de andere kandidaat voor burgemeester, provincie, staat of land mooie plannetjes presenteerd, weet Carlos, net als zijn ouders, en diens ouders, dat ze van de overheid niets hoeven te verwachten behalve wat existentiële hulp tijdens verkiezingstijd. En als je dan zelfs geen drugs kunt verbouwen... Dan blijven de 'remisas' uit de VS over.

Samenvattend, op basis van wat ik hier langs zie komen, is de reden dat Trump Mexico zoveel angst inboezemt, en waarschijnlijk terecht, de waanzin van het land zelf, dat aardig gereflecteerd wordt in de overheid. Want welk staatshoofd nodigde Trump uit tijdens zijn campagne? Tuurlijk, Peña Nieto, president van Mexico. Dat na diens bezoek de peso kelderde, Trump nog eens herhaalde dat Mexico voor de muur zou betalen en zo de zuiderburen vernederde, het Witte Huis woest was vanwege de legitimiteit die Mexico aan Trump verleende door hem als staatsman uit te nodigen, en Mexico zo mogelijk bijdroeg aan de verkiezingsoverwinning van Trump, dát hadden ze natuurlijk weer niet zien aankomen.

En zo kunnen we nog wel even doorgaan.

De volgende aflevering richten we ons op de positie van de vrouw in Mexico. Heilige en hoer tegelijk schiet ze even hard te kort als dat ze onvolprezen is. Genoeg materiaal voor een Rumble!

Het ga u goed, ik blijf schrijven,

Thijs