Mexico Lindo

Op 26 september om 21:30 gaat men zelfs voor Mexicaanse begrippen te ver. In Iguala, Guerrero, worden twee bussen met studenten die tegen de overheid willen protesteren door de politie onder vuur genomen. Vijf gewonden, twee doden. De 43 studenten die nog in leven zijn, worden door de politie in bussen gestopt en afgevoerd. Twee uur later wordt een bus met voetballers door precies 400 kogels doorzeefd. Alsof ook de politie in Mexico met quota werkt: ‘ 398, 399, Carlos, jij de laatste, ja, heel goed, 400.’ Hierbij komt een persoon om het leven. De eindscore: 6 doden, 17 gewonden en 43 studenten verdwenen. Een van de overledenen wordt teruggevonden zonder ogen en zonder vel op het gezicht. Een standaard manier van de kartels om zich te tonen.

In alle stilte, en omringt door mysterie, begint men te zoeken naar de verdwenen studenten. Vanuit de overheid komt er geen signaal dat de zaak serieus wordt genomen. Het ene na het andere massagraf wordt gevonden in de buurt van Iguala, met meer dan 40 lichamen, maar geen van hen blijkt van de studenten te zijn. Meer dan een week later, op 6 oktober, besluit de Mexicaanse president, Peña Nieto, onder buitenlandse druk, dat hij het niet onder het tapijt kan vegen. Hij geeft aan dat dit dus echt niet kan en dat er stappen genomen zullen worden om de daders op te sporen. De vermoedelijke aanstichters, de burgemeester van Iguala en zijn vrouw, zijn dan al op de vlucht en worden op 5 november gearresteerd. Van hen hebben we nog niets vernomen, behalve dat hij aangeklaagd wordt voor een eerder gepleegde moord en dat zij in voorlopige hechtenis zit.

Aangezien de vrouw van de burgemeester gelieerd is met het Guerrero kartel, Guerreros Unidos, bestaat het vermoeden dat zij iets met de zaak te maken heeft. Zij ambieerde een politieke carrière, en een groep studenten die tegen het beleid van haar man en de nationale overheid wil protesteren komt dan natuurlijk ongelegen. Dus wanneer ze er achter komt dat de studenten op weg zijn naar Mexico Stad belt ze even met de politie, om aan te geven dat deze studenten beter kunnen zwijgen. Is het een misverstand dat de studenten onder vuur worden genomen door de politie, en dat de overlevenden vervolgens door diezelfde politie aan het Guerrero kartel worden overgedragen? Of moeten ze echt dood? Tot vrijdag was de natie in spanning, maar nu lijkt het officieel te zijn: de vermiste studenten zijn stuk voor stuk vermoord, op een hoop gegooid, in brand gestoken, de resten in acht zakken gestopt en vervolgens in een rivier gegooid. De drie mannen die de daad bekennen leggen alles kinderlijk eenvoudig uit, alsof ze naar de supermarkt gingen.

De schaal waarop dit plaatsvindt, en het gemak waarmee, is, voor mij, onvatbaar. Het enige wat aan dit ‘ incident’ opvalt, is de schaal en dat de slachtoffers niet eerst uitvoerig gemarteld zijn. Verder is het schering en inslag. Sinds de overheid in 2006 een ‘ oorlog tegen de drugs’ begon is de Mexicaanse samenleving volledig ontwricht door systematische moord en martelpraktijken door zowel de overheid als private partijen. Met tussen de 60 duizend en150 duizend drugsgerelateerde doden sinds 2006 en 27000 (door de overheid erkende) verdwijningen is Mexico meer dan het vakantieparadijs dat velen voor ogen hebben. Maar ja, het ligt ver weg, we zijn niet afhankelijk van hun olie, het zijn geen moslims, de slachtpartijen zijn structureel en de plaatsnamen vaak onuitspreekbaar, dus daar kan een nieuwslezer niet mee scoren. En terwijl we in Nederland ach en wee roepen om de onthoofdingen door IS, is het aardig om je te bedenken dat IS rekruten getraind worden met onthoofdingvideo’s van de Zeta’s, een van Mexico’s kartels.

Maar nu de reden waarom ik deze tekst schrijf. Welk artikel ik ook lees, over de hele wereld wordt het geweld in Mexico beschreven als iets dat bestaat ONDANKS de oorlog tegen de drugs. Dit is echter een volledige verdraaiing van de feiten en gaat voorbij aan de door en door verrotte instituties die dit prachtige land rijk is. Dit is geen oorlog tegen de drugs, zo is het zelfs nooit begonnen.

We beginnen, heel arbitrair, even in 2006, met de benoeming van President FelipeCalderon, de man die de oorlog tegen de drugs begon. Opvallend is echter dat de overheid heel systematisch bepaalde kartels aanviel, waar het Sinaloa kartel buiten schot bleef (het machtigste kartel ter wereld, bekend van ene Guzman, ´de grootste drugscrimineel uit de geschiedenis´). En dat een Chinese ondernemer in datzelfde jaar werd opgepakt met 230 miljoen dollar cash in huis. En dat deze ondernemer aangaf dit geld in bewaring te hebben van de PAN, de partij van Calderon. Omkoping is een standaardpraktijk in Mexicaanse presidentsverkiezingen, en hier lijkt het er op dat de PAN geld van de drugskartels toegestopt heeft gekregen om de verkiezingen te winnen en vervolgens systematisch de concurrenten van, onder andere het Sinaloa kartel, aan te pakken. Weten doen we het niet, maar veel wijst er wel naar. Bovendien was het ook prettig voor Calderon om het leger op de straten te hebben, want er was ‘sociale onrust’ daar velen de uitkomst van de verkiezing in twijfel trokken.

Veel zullen we hier (in het buitenland) niet van horen. Mexico staat in de top tien van gevaarlijkste landen om als journalist te werken. Volgens Articulo 19, een NGO die opkomst voor vrijheid van expressie, zijn er in de eerste helft van 2014 al 66 fysieke aanvallen op journalisten, 28 bedreigingen en 17 legale pogingen om nieuwsvergaring te verstoren. Bij bijna de helft van de gevallen was een overheidsmedewerker betrokken. En dan hebben we het nog niet over de vermoorde of simpelweg verdwenen critici en journalisten die wilden publiceren over de corruptie of de misdaad in Mexico. Ga voor de grap eens naar Reporters without Borders, klik Mexico aan en verbaas je. Zodoende gaan veel journalisten over op zelfcensuur, waardoor de link met de realiteit voor buitenstaanders wat verzwakt wordt.

De vraag rijst wat de overheid te verbergen heeft. Wellicht de onwaarschijnlijke corruptie. Mexico is een van de meer corrupte landen ter wereld, en dat geld dan gelijk voor alle niveaus. Van agenten die hun salaris wat aanvullen tot het leegzuigen van staatsondernemingen door privé bedrijven van politici. Het stelselmatig laten verdwijnen van dissidenten; HumanRightsWatch heeft er een onderzoek naar ingesteld en documenteerde 249 verdwijningen sinds 2007, waarbij in de helft van de gevallen een overheidsfunctionaris betrokken was. En dan moeten we denken aan zowel de lokale als de federale politie en het leger. Want dat is corruptie in Mexico: een overheid die aan alle kanten geïnfiltreerd is en verdient aan de georganiseerde misdaad, en daar dus mee samenwerkt. De gemiddelde Mexicaan die ik ken, is oprecht bang voor de overheid.

Gezien de onschendbaarheid kun je ze dat niet kwalijk nemen. De kans dat je in Mexico gearresteerd wordt na het verplegen van een vergrijp is al jaren 1 procent. Dat betekent dus dat je na een verkrachting, moord, diefstal, ontvoering of witwasserij slechts in een van de honderd gevallen gearresteerd gaat worden. En dat is dan nog zwaar overdreven als we even inzoomen op het gerechtelijke apparaat alhier. Zo’n 70 procent van de Mexicaanse gevangenen heeft nog nooit een rechter gezien. Je loopt over straat, wordt in een busje getrokken, vraagt je af of je ontvoerd wordt of dat het de politie is, krijgt te horen dat je je mond moet houden, zak over je hoofd, en wordt wakker in de gevangenis. Corrupt en incompetent als de Mexicaanse politiemacht is, is het uitgebreid gedocumenteerd hoe lukraak mensen van de straat worden geplukt, vals beschuldigt worden en vervolgens zonder vorm van proces in de gevangenis verdwijnen. Al in 2001 deden de VN onderzoek naar corruptie binnen de federale rechters. Conclusie: 50 tot 70 procent van de rechters is corrupt. Dit leidde tot grote commotie binnen de gerechtelijke wereld in Mexico, waarna ze snel een document uitbrachten waarin ze te kennen gaven dat ze juist hartstikke betrouwbaar waren. En wie kon dat nu beter weten dan de rechters zelf? Precies. En uit een officieus rapport uit de jaren ’90 dat informanten uit de politie van Mexico Stad aan Amnesty International overhandigden, kwam naar voren dat zes van de tien vergrijpen in Mexico Stad door de politie gepleegd werd.

Vandaag de dag is Mexico een land waar misdaad loont. De drugskartels worden enkel machtiger door hun toenemende vervloeiing met de overheid. En dat moeten we dan ook gelijk even corrigeren: drugskartels bestaan hier niet. Die bestonden voor de Oorlog tegen de Drugs, voor de kartels doorkregen dat ze ook veel geld konden verdienen door hele gebieden uit te knijpen, mensen en wapens te smokkelen, organen te ‘regelen’ en manieren nodig hadden om hun miljoenen wit te wassen. Daar kun je de overheid en het bedrijfsleven dan weer mooi voor gebruiken, en zo wast de ene hand de andere.

Dus als er een ding is dat ik hoop dat blijft hangen, dan is het dat we hier niet te maken hebben met een Oorlog tegen de Drugs van de overheid tegen de criminelen, maar een corrupt land waarbij een kleine groep enorme winsten opstrijkt over de rug van de meerderheid. En die kleine groep is deels privaat, deels overheid.

En zo kom je in een situatie waarin een absolute niemand, de burgemeester en diens vrouw van een onbeduidend gehucht in Guerrero, over leven en dood beschikt. Nu geven de ouders van de 49 vermoorde studenten al aan dat ze benaderd worden door de overheid om hun mond te houden in ruil voor geld. En als de storm geluwd is en de Mexicanen zich weer op andere zaken richten, zal de ene na de andere ouder geïntimideerd worden, of simpelweg verdwijnen. Overdreven? Kom er eens een tijdje wonen, praat eens met een paar mensen. En als je het liever van een afstandje in de gaten houdt, kijk eens op HumanRightsWatch. Amnesty International. Greenpeace. Articulo 19. Wikipedia zelfs. Het is geen geheim.

Tegelijkertijd gebied de eerlijkheid te zeggen dat ik hier een top tijd heb. Als ik weer met een groepje jongeren over muurtjes en daken rag in Mexico Stad tijdens een Parkour training, dan is er geen vuiltje aan de lucht. Mexico blijft een van de meest toeristische landen ter wereld, en met reden: het is hier onwaarschijnlijk mooi en divers, het eten steekt elke Europese keuken naar de kroon en de mensen doen in vriendelijkheid en behulpzaamheid voor niemand onder. Het geweld is niet overal even erg, en de meerderheid van de Mexicanen leeft naar mijn weten in relatieve rust. Maar dat kan dus snel veranderen, zoals we op de 26ste september zagen.